خاندان نصر کاشانی از خاندان های معروف و مشهور کاشانی است که در دو سده اخیر رجال علمی و سیاسی نامداری را به جامعه ایرانی تقدیم نموده اند و بعضا از تاثیر گذارترین افراد در شاخه فعالیت های علمی و هنری بوده اند.
در قرن دوازدهم هجری از سوی پادشاه ایران ـ نادر شاه ـ نیای این خاندان به نام ملا ماجد حسین که از علما و مجتهدان نامدار حوزه علمیه نجف اشرف بوده به ایران دعوت می شود ولی در بین راه وی جان به جان آفرین تسلیم می کند و خانواده وی درمحله پشت مشهد کاشان ساکن می شوند.
سیّد محمّد تقی پشت مشهدی از احفاد ایشان و از نیای خاندان نصر کاشانی است وی عالمی عارف مسلک و اهل باطن و ریاضت بوده است. مقبره ایشان در جوار امامزاده حبیب بن موسی (ع) محله پشت مشهد واقع و زیارتگاه اهالی کاشان می باشد.
سیّد نصرالله دیگر عالم از این خاندان می باشد که در کاشان می زیسته و دارای مقام علمی بوده است. فرزند بزرگش سیّد احمد است که در کاشان دیده به جهان گشوده است و دوران کودکی و تحصیلات ابتدایی و مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفته است. در جوانی جهت ادامه تحصیل و آموختن در رشته پزشکی به تهران عزیمت نموده و در آنجا به تکمیل دانش پزشکی می پردازد و مدتی در دربار قاجاریه خدمت می کند و مفتخر به لقب « نصر الاطباء » می گردد شاید دریافت این لقب به جهت نام پدرش نصرالله باشد. سید احمد بعد مدتی به زادگاهش کاشان باز می گردد و با دختری به نام بیگم خانم از خاندان مشهور صبا کاشانی ازدواج می کند. حاصل این ازدواج فرزندانی است که هر یک صاحب عنوان و مقام و منزلتی می باشند.
سیّد ولی الله نصر کاشانی (کاشان 1254 – تهران 1324)
سیّد ولی الله فرزند سیّد احمد ناظم الاطباء کاشانی سال 1254 خورشیدی در محله پشت مشهد کاشان زاده شد. پس از طی دورۀ ابتدایی در زادگاهش در سن دوازده سالگی به تهران رفت و از دارالفنون تهران در رشته پزشکی دانشنامه دکترای گرفت. وی همچنین حکمت و فلسفه و حقوق و معارف اسلامی و ادبیات عربی را فراگرفت. وی به زبان های فرانسوی و عربی آگاهی کامل داشت. او از سال 1277 ش وارد کارهای دولتی شد ابتدا تدریس در مدرسه علوم سیاسی و دانشکده پزشکی و نیز به خدمت دادگستری در آمد. نصر پس صدور فرمان مشروطیت در اولین دوره مجلس شورای ملّی به نمایندگی از اصناف برگزیده شد. ریاست مدرسه عالی علوم سیاسی ، ریاست دانشکده پزشکی ، ریاست دانشکده ادبیات و معاونت دانشگاه تهران و معاونت وزارت معارف و عضو پیوسته فرهنگستان ایران از جمله کارهای دولتی اوست. « جغرافیای طبیعی و سیاسی کامل ایران » ، « جغرافیای اقتصادی عالم » ، « حیوان شناسی » و « دانش و اخلاق » از آثار نوشتاری اوست. در کتاب « تاریخ برگزیدگان مشاهیر ایران و عرب » آمده است:
« دکتر سید ولی الله نصر، فرزند دکتر سید احمد نصرالاطباء در 29 رجب سال 1293 هجری قمری ، در کاشان ، در محله پشت مشهد متولد شده، در دوازه سالگی به تهران آمده و به تحصیل فلسفه و طب و حکمت و علوم اسلامی پرداخته و از مدرسۀ دارالفنون در رشتۀ پزشکی موفق به اخذ درجۀ دکتری گردیده است. وی در دورۀ اول مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب شد و در دورۀ حیات به کارهایی از قبیل تدریس در مدرسۀ علوم سیاسی و مدرسۀ طب و معقول و منقول و ریاست مدرسۀ علوم سیاسی و دانشکدۀ پزشکی و محاکمات مالیه و ثبت اسناد و املاک و کفالت وزارت دادگستری و ریاست کل فرهنگ کشوری و مدیریت کل وزارت فرهنگ اشتغال داشته است. »
در « دانشنامه دانش گستر » او را چنین معرفی کرده است:
« پزشک، پژوهشگر، دولتمرد و حقوق دان ایرانی، عضو پیوستۀ فرهنگستان ایران، و از بنیانگذاران فرهنگ نوین ایران، پس از طی دورۀ ابتدایی در زادگاهش، به تهران رفت و از دارالفنون تهران در رشتۀ پزشکی دانشنامۀ دکتری گرفت و به طبابت مشغول شد، و هم زمان به تحصیل علوم متداولی از جمله حقوق، فلسفه ، حکمت، ادبیات عربی و معارف پرداخت. در 1277ش وارد خدمات دولتی شد و در بخش پزشکی دارالفنون تدریس کرد و نیز به خدمت دادگستری در آمد. پس از صدور فرمان مشروطیت و تشکیل مجلس شورای ملی، از طرف اصناف تهران به وکالت مجلس اول برگزیده شد و با پایان یافتن مجلس، خدمات خود را در دادگستری ادامه داد. او در تنظیم قانون اساسی و متمم آن نیز نقش داشت. پس از تشکیل مدرسۀ عالی علوم سیاسی، ریاست آن را به عهده گرفت و پس از گشایش دانشگاه تهران به معاونت آن منصوب شد سپس عهده دار سمت های مختلفی از جمله ریاست دانشکده پزشکی، ریاست دانشکدۀ ادبیات، ریاست محاکمات وزارت مالیه ، ریاست ثبت اسناد و معاونت وزارت دادگستری بود و سالها در دانشکده های حقوق، طب، معقول و منقول تدریس کرد. سید حسین نصر فرزند اوست. »
در کتاب « رجال پارلمانی ایران از مشروطه تا انقلاب » درباره وی آمده است:
« وی در سال 1285 در اولین دورۀ قانون گذاری از تهران به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب گردید.
دکتر سیّد ولی الله نصر در فاصلۀ بین سالهای 1288 تا 1291 ریاست مدرسۀ عالی علوم سیاسی را بر عهده داشت. وی در سال 1300 به مدیر کلی وزارت معارف تعیین شد و در تیر ماه 1307 ریاست مدرسۀ عالی طب و داروسازی را برعهده گرفت. پس از گشایش دانشگاه تهران در سال 1313 ، دکتر نصر به معاونت دانشگاه منصوب شد و سالها در این سمت باقی ماند. وی پنجاه و دو سال از عمر خود را صرف خدمات علمی و فرهنگی در مدرسۀ عالی علوم سیاسی ، دانشکدۀ معقول و منقول و دانشکدۀ پزشکی و دانشکده حقوق نمود. او ضمن تدریس ، چندی ریاست دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران را نیز بر عهده داشت. پس از تشکیل فرهنگستان ، وی به عضویت آن انتخاب شد و در وضع لغات جدید کمک موثری نمود.
دکتر نصر در 23 تیر 1317 در کابینۀ محمود جم به سرپرستی وزارت فرهنگ و در اول مهر 1319 به جای دکتر عیسی صدیق به ریاست دانشسرای عالی و دانشکده های ادبیات و علوم تعیین گردید. وی یکی از دانشمندان بزرگ ایران در رشته های مختلف بود و تا پایان عمرش لحظه ای از تدریس غافل نشد. »
او سرانجام در 9 بهمن سال 1324 در سن 70 سالگی در تهران درگذشت و در امامزاده عبدالله شهر ری به خاک سپرده شد.
سید علی نصر کاشانی – وزیر پست و تلگراف (کاشان 1311ق – تهران 1340)
سیّد علی فرزند سیّد احمد نصرالاطباء کاشانی در سال 1270 ش برابر با یازدهم رمضان سال 1311 ه.ق ، در کاشان ( بعضی در تهران محل تولد او را می دانند ) دیده به جهان گشود. تحصیلات خود را در مدارس شرف و علمیه و آلیانس فرانسه گذراند پس از اتمام تحصیلات به شغل معلمی پرداخت و زبان فرانسه و ریاضیات تدریس نمود سپس وارد مشاغل دولتی شد و در وزارت خانه های مختلفی خدمت کرد. ابتدا در وزارت دارایی و در سال1315 استاندار مازندران شد . وی معاونت وزارت پیشه و هنر ، سفیر ایران در چین و پاکستان و نماینده ایران در سازمان ملل و در کابینه احمد قوام به عنوان وزیر پست و تلگراف خدمت کرده است. نصر علاقه وافری به تئاتر داشت و به اروپا رفت فنون این هنر را آموخت . او بنیاد گذار تئاتر ایران است و تئاتر ملی را تاسیس کرد. وی را پدر تئاتر ایران نامیده اند. نصر اولین هنرستان هنر پیشگی را در شهریور 1320 بنا نهاد. از وی بیش از 120 نمایش نامه از آن جمله نمایشنامه های « اشتباه لپی » ، « نتیجه تعدد زوجات » به کارگردانی او به اجرا در آمده و کتابهای « تاریخ ایران و دنیا » ، « حفظ الصحه » ، « علم الاشیاء » ، « تاریخ عمومی » ، « هنر آموز دوشیزگان » و ترجمه « تاریخ یونان » و « انقلاب فرانسه » از آثار نوشتاری اوست.
در کتاب « تاریخ برگزیدگان از مشاهیر ایران و عرب » آمده است:
« سید علی نصر، فرزند مرحوم نصرالاطباء بسال 1270 خورشیدی مطابق یازدهم رمضان سال 1311 هجری قمری، در کاشان متولد شده است. وی بدون تردید پدر تآتر در ایران است و زحمات بسیاری در این راه متقبل شده است. نصر تحصیلات خود را در مدارس شرف، علمیه و آلیانس فرانسه انجام داد و در چهارده سالگی به معلمی زبان فرانسه و ریاضیات در مدرسۀ آلیانس فرانسه رسید.
وی در دورۀ حیات 120 نمایشنامه و مقداری کتاب نوشته است که اغلب نمایشنامه های او بروی صحنه آمده.
وی در کابینۀ قوام السلطنه وزیر پست و تلگراف شد و بعد به سفارت ایران به پاکستان رفت و بالاخره به سفارت کبرای ایران در چین منصوب گردید. »
« دانشنامه دانش گستر » در باره او نوشته اشت:
« دولتمرد ایرانی و بنیانگذار تئاتر در ایران ، پس از اتمام تحصیلات به شغل معلمی پرداخت. سپس وارد وزارت دارایی شد و نزدیک بیست سال در آن وزارتخانه خدمت کرد. در سال 1315 به حکمرانی مازندران منصوب شد و نزدیک سه سال استاندار آنجا بود. در سال 1318 به معاونت علی منصور، وزیر پیشه و هنر رفت، برگزیده شد. وقتی علی منصور به نخست وزیری رسید، کفالت وزارت پیشه و هنر با علی نصر شد. پس از شهریور 1320 مدتی هم معاون وزارت کشور شد. در سال 1325 در کابینۀ احمد قوام مدت کوتاهی وزیر پست و تلگراف بود. مدتی نیز سفیر کبیر ایران در پاکستان و پس از آن سفیر کبیر در چین ملی شد. »
در « فرهنگ فارسی معین » درباره او آمده است:
« نصر ، سیّد علی (ف.1340ه.ش.1962م.) وی از بنیانگزاران هنر تآتر در ایران بود و هنرستان هنرپیشگی را تاسیس کرد و کتب متعدد علمی و تاریخی تألیف کرده و عهده دار مشاغل دولتی حساس از قبیل ریاست دخانیات ، ریاست موسسه برق ، استانداری تهران ، سفارت کبری ایران در پاکستان و چین ، معاون وزارت کشور و وزارت پست و تلگراف و وزارت پیشه و هنر بود.»
« میرسیّد علی نصر پس از بازگشت از سفر اروپا ، امتیاز ایجاد تئاتر « کمدی ایران » را از وزارت فرهنگ گرفت و در دنبال اقدامات سابق ، در راه ترویج تئاتر مشغول کار شد ، عدّه ای تازه نفس هم به جمعیّت سابق پیوستند که معروفترین آنها عبارتند از دکتر مهدی نامدار ، حالتی و بایگان.
در سال 1319 بل کوشش و همّت میر سیّد علی خان نصر و همکارانش ،تئاتر دائمی تهران به وجود آمد که هنوز هم به نام تئاتر نصر معروف است.»
سیّد علی نصر سرانجام در شب چهارشنبه 25 بهمن ماه 1340 خورشیدی به علّت سکته قلبی در تهران درگذشت و در امامزاده عبدالله به خاک سپرده شد.
سید محسن نصر کاشانی
سیّد محسن فرزند سیّد احمد نصرالاطباء کاشانی برادر سیّد علی و سیّد ولی الله که در سال 1284 ش در تهران متولّد شد وی در دانشگاه گرونوبل فرانسه درجه لیسانس در علم حقوق و دکترا در علوم اقتصادی دریافت نمود. پس از بازگشت به ایران در پستهای مهمی خدمت کرده است از آن جمله ریاست اداره اطلاعات و انتظامات ، مدیر کل وزارت کشور و سرپرست استانداری مازندران و معاونت وزارت کشور و شهردار تهران ( 1340 الی 1341 به مدت 14 ماه ) و در سال 1334 ش در کابینه حسین علاء به سمت وزیر نائل گشت و در کابینه علی امینی به عنوان وزیر مشاور بود. سیّد محسن نصر همچنین جز هیئت عامله انجمن حفاظت آثار تاریخی کاشان ـ نطنز نیز بوده است.
سید حسین نصر کاشانی
از دیگر مفاخر این خاندان علمی کاشانی سید حسین نصر است که از فیلسوفان نامدار معاصر است. وی در 19 فرودین 1312 در تهران دیده به جهان گشود. پدرش سید ولی الله نصر کاشانی است. سید حسین نصر از نوادگان دختری شیخ فضل الله نوری است. او در نوجوانی جهت تحصیل به آمریکا رفت. در رشته فیزیک کارشناسی خود را دریافت و برای تکمیل دانش خود در رشته فلسفه و تاریخ تحصیل پرداخت. بعد از بازگشت به ایران استاد فلسفه دانشگاه تهران شد. از ایشان مقالات و کتابهای فراوانی منتشر شده است.