در بازار کاشان علاوه بر آثار تاریخی که وجود دارد، هنر در بازار کاشان بسیار به چشم می‌خورد. هنرهایی چون: مسگری، قالیبافی، نقشه‌کشی قالی، رفوگری و رنگرزی را میتوان نام برد.
مسگری
صنعت مسگري قرن هاست که در کاشان رواج داشته است و احداث بازار مـسگرها کـه هم‌اکنون متصل به بازار اصلی است، قبلاً در خارج از شهر بوده تا سر و صداي زیـاد آن بـه مردم آزار نرساند. حرفه‌ي مسگري یکی از حِرف مورد توجه بوده اسـت کـه امـروزه از آن رونق اولیه‌ي خبـري نیـست و تنهـا بـراي تـزئین و آراسـتن منـازل از وسـایل مـسی اسـتفاده میشود.
داستانی اغراق آمیز منسوب به شیخ‌الرئیس ابو علی سیناسـت کـه گوینـد در اصـفهان یـا همدان می نشسته و سر و صداي چکش‌زدن مسگرهاي کاشان را مـی‌شـنیده اسـت کـه مـانع مطالعه و نوشتن او می‌شده است و این نشان می دهد که در قرون گذشته مسگري در کاشان از اهمیت و شهرت فراوانی در بین شهرهاي ایران برخوردار بوده است.
«مادام دیولافوا» که در اوائل سده‌ي حاضر از کاشان دیدن کرده است، از بازار مسگرها که در آن چهارصد نفر صنعتگر در یک نقب طولانی مشغول ساختن مس هستند، بـه عنـوان یکی از نقاط تماشایی مشرق زمین نام می برد و «پیرلوتی» جهانگرد فرانسوي، کاشان را شهر مسگرها مینامد.
از سنت هاي اجتماعی که در میان مسگران رواج داشته «جشن آبریزان» است که تا چنـد دهه‌ي قبل نیز به اجرا درمی‌آمده است.
لتّو یا جشن آبریزان
این مراسم قدیمی در یکی از روز هاي گرم مرداد ماه برگزار می‌شده است. پیشکـسوتان این حرفه با تجمع در منزل رئیس ایـن صـنف، روز آن جـشن را مـشخص مـی‌کردنـد و بـه صورت محرمانه و سرّي نگه می داشتند. در صبح آن روز کـه همـه مـشغول بـه کـار کـردن بودند، یک مرتبه آن چند نفر فریاد می زدند که امروز «لتّو» است؛ سریعاً مغازه ها را تعطیل و سر و صورت خود را سـیاه مـی کردنـد و یـک چـوب دسـتی و کاسـه‌زس مـسی پـر از آب میبرداشتند و به سوي سراي گمرك که حجـره‌ي رئـیس صـنف در آن محـل قـرار داشـته میرفتند و با ریختن آب به روي یک دیگر به جشن و شادمانی می پرداختند و رئیس صنف نیز با دادن تحفه و هدیه به پیشکسوتان از آنها قدردانی میکرد. سپس به سوي بازار حرکت می‌کردند و بقیه اصـناف نیـز از تـرس اینکـه مبـادا مـسگران آنهـا را سـیاه یـا خـیس کننـد، دکان‌هاي خود را می‌بستند و با دادن هدیه به مسگرها جلو اذیّت و آزارشان را مـی‌گرفتنـد. سپس به سوي سراي دولت خانه میرفتند و مشکلات و سختی‌هاي حرفه‌ي خود را با حـاکم در میان می‌گذاشتند و حاکم علاوه بر قول مساعد در جهـت رفـع مـشکلات آنـان بـه رسـم یادگار به بعضی از مسگرها هدیه و تحفه میداد.
قالی
قالی کاشان در میان هنر‌هاي دستی جایگاه ویژه و منحصر به‌فـردي دارد و ارزنـده‌تـرین نماینده‌ي اندیشه‌هاي لطیف انسانی است که عطـر گـل هـاي دل‌انگیـز آن و گـلاب دیـده و خون سرانگشتان بافندگان آن روح‌افزاي بسیاري از خانه‌ها و موزه‌هاي معروف دنیاست.
قالی شیخ صفی معروف به «اردبیلی» که متعلق به موزه «ویکتوریا و آلبرت» لنـدن اسـت که در سنه 926 ق. بافته شده، کار بافنده‌ي معروف اهـل کاشـان بـه نـام «مقـصود کاشـانی» است و یکی از عالی‌ترین قالی‌هاي جهان. در کتیبه‌ي آن قالی نوشته شده:
جز آستان توأم در جهان پنــاهی نیست سر مرا به جز این در، حواله‌گاهی نیست عمل غلام آستان مقصود کاشانی فی سنه 92
قالی معروف «شکارگاه» از بزرگ تـرین قـالی هـاي جهـان بافتـه شـده در کاشـان اسـت. قالی‌هاي معروف به «چلسی» و قالی «گلدانی» و ده‌ها قالی دیگر که به خاطر زیبـایی موجـب شکوه و افتخار موزه هاي برزگ اسـت، در همـین شـهر بافتـه شـده اسـت. در بـازار کاشـان حجره‌هاي زیادي وجود دارد که محـل تماشـاي بهتـرین قـالی‌هـاي دسـت بافـت بـا بهتـرین نقشه‌هاي اصیل ایرانی است. چنانچه ملک‌الشعرا در سروده‌اي می گوید:
بـــاد آبـــاد مهـــین خطّـــه‌ي کاشـــان کـــه مـــدام مهـــد هـــوش و خـــرد و صـــنعت و بینـــایی بـــود هرکــه برخاســت بــه هــر پیــشه ز شــهر کاشــان در فـــــن خویـــــشتنش فـــــرط توانـــــایی بـــــود فـرش زیبــاش کنـون شــهره‌ي دهـر اســت چنانــک زري و مخمــــل او شــــاهد هــــر جــــایی بــــود
از بافندگان مشهور معاصر مـی‌تـوان از بی‌بی فرخ افسري و محمـد افـسري و بانو ایمانی نام برد.
نقشه‌کشی قالی
از تصاویر موجود بر سفال سیلک میتوان حدس زد که احتمالاً نقشه‌کـشی در آن دوره در کاشان وجود داشته است. طرح‌ها و نقشه‌هاي قالی ایرانـی اکثـراً بـه نـام محـل بافـت آن معروف شده اند و قالی‌هاي کاشان نیز از این جمله اند. درنتیجه نقـشه‌هـا از طـرح هـا و تنـوع بی‌شماري برخوردارند. نقشه‌هاي قالی کاشان جاي کاملاً مشخص و برجسته‌اي در این هنـر ماندگار دارند.
طرح‌هاي قالی، ریشه در فرهنگ قومی و شرایط هر منطقه دارد، از جمله نقشه‌هاي قـالی کاشان. در این بین می توان به طرح هایی چون: ترنج و محراب، محتشم، گلـدانی و درختـی کاشان، شکارگاه، حیوانی، بته جقه‌اي، سجادهاي کاشان و غیره اشاره کرد.
برخی از هنرمندان این رشته را می توان چنـین نـام بـرد: میـرزا احمـد و میـرزا علـی اکبـر نقّاش، سیدرضاخان صانعی، میرزا نصرالله‌خان، دبیرالصنایع و نظام افسري و … .
بعضی از این نقّاشان و بافندگان نامی بوده‌انـد و آثـاري از خـود بـه جـاي نهـاده‌انـد کـه موجب تحسین و تقدیر مجامع بین‌المللی نیز قرار گرفته‌اند.
رنگرزی
از مـشاغلی کـه در بـازار کاشـان رونق دارد رنگرزي الیاف و نخ‌هـاي تار و پود قالی است. قدمت رنگرزي با صنعت نـساجی یکـسان اسـت. در گذشته استادکاران این رشته با برگ گیاهان، پوسـت بعـضی از میـوه‌هـا و ریشه‌ي برخی از گیاهان و درختان ترکیبی از رنگ‌هاي ثابت را به‌وجود می‌آوردند.
کارگاه‌هاي رنگرزي در بازارچه هاي مسیر اصلی بازار قـرار دارنـد و بعـضی از آنهـا در گذر هاي نزدیک بازار است، از آن جمله در بازار پانخل، گذر نو، درب بـاغ، درب یـلان و گذر باباولی و … .
رفوگری
رفــوگري حرفــه‌اي اســت کــه بــا قــالی ارتبــاطی ناگســستنی دارد و رفــوگر قبــل از آنکه بـه ایـن حرفـه روي آورد بایـد هـم بـه قـالی‌بـافی و هـم بـه نقاشـی قـالی مهـارت و آشنایی داشـته باشـد. رفـوگر یـار دیـر آشـناي قـالی و پـا بـه پـاي آن تمـامی ناملایمـات و نامهربانی‌ها را پذیرفته است.
کاشان به دلیل اینکه همـواره در تولیـد فـرش قـدمتی بـه بلنـداي ایـن هنـر دارد و چـون رفوگري هم از زیرشاخه هاي این هنر است، تاریخ و قدمت رفوگري آن هم هم‌پـاي تـاریخ فرش می باشد. هنرمند رفوگر با سلیقه‌اي کـه دارد عیـب و ایـراد هـاي قـالی را بـا حوصـله و خلاقیت برطرف میکند.
تاریخ و فرهنگ کاشان
منبع کتاب: تاریخ و فرهنگ کاشان
نویسنده: علی اصغر شاطری